"ฝันซ้อนจริง และ The Bug"

ในช่วงต้นๆของหนังเดอะเมทริกซ์ภาคแรก จะเห็น "Mr. Thomas Anderson" โปรแกรมเมอร์หนุ่มพนักงานออฟฟิตธรรมดา ผู้ใช้ชื่อเป็นนามแฝงอีกชื่อในโลกไซเบอร์ Internet ว่า "Neo" ...นีโอเริ่มครุ่นคิดสงสัยในชีวิตของตน เริ่มสับสนระหว่างความฝัน กับ ความจริง ซึ่งดูเหมือนจะไม่ต่างกันหรือมีอะไรคาบเกี่ยวกันอยู่ ดังบทสนทนาที่เขาพูดกับ Choi (เพื่อนผู้ว่าจ้างให้เขาเขียนซอฟต์แวร์ให้)

Neo ถาม : Ever have that feeling where you're not sure if you're awake or dreaming?
นายเคยรู้สึกเหมือนอยู่ภาวะที่แยกไม่ได้ว่ากำลังตื่นอยู่หรือฝันกันเน่ไหม ?

Choi ตอบ(กวนๆ) : All the time. It's called mescaline. It's the only way to fly. It just sounds like you need to unplug.
ประจำเลย เขาเรียกว่า ยาอี(ยาหลอนประสาท). มันทำให้ตัวเบาหวิว. ฉันว่า นายควรถอดปลั๊กเสียบ้างนะ(ผ่อนคลายบ้าง)

- นีโอ พบ ชอย(Choi) -

ประเด็นความสับสนใน ความจริงกับความฝันนี้ เป็นไปในทำนองเดียวกับ ปรัชญาของปราชญ์เต๋าโบราณท่านหนึ่ง นั้นคือ "จวงจื่อ" ในบทที่ชื่อว่า "จวงจื่อฝันเห็นฝีเสื้อ" เป็นเรื่องที่จวงจื้อเคยเล่าไว้ ปรากฏบันทึกในหนังสือ"จวงจื้อ" (ซึ่งปัจจุบันมีการตีพิมพ์แปลไทยหลายเล่ม-หลายสำนักพิมพ์) นับเป็นเรื่องที่คนรุ่นหลังนำมาอ้างอิงกันมากที่สุดเรื่องหนึ่ง...ท่านกล่าวไว้ว่า... "ครั้งหนึ่ง ข้าพเจ้าฝันไปว่าเป็นผีเสื้อโบยบินไปมาอย่างสบายใจ ไม่มีความวิตกกังวลใดๆ ผีเสื้อตัวนี้ไม่รู้เลยว่ามันคือจวงจื่อ แต่แล้วในทันใดก็ตื่นขึ้นรู้สึกตัวว่าตัวคือจวงจื่อ ข้าพเจ้ารู้สึกว่าเป็นการยากที่จะบอกได้ว่า ตนเองเป็นจวงจื่อที่ฝันไปว่าเป็นผีเสื้อตัวนั้น หรือว่าผีเสื้อตัวนั้นฝันไปว่ามันเป็นจวงจื่อ"

- ปราชญ์เต๋า จวงจื่อ -

และเมื่อหลังจากนีโอได้กลับจากเที่ยวผับที่ Choi ชวนไปผ่อนคลายบ้าง(และได้พบกับหญิงสาวลึกลับนาม "ทรินิตี้" เป็นครั้งแรก) ผลคือวันถัดมา นีโอตื่นไปทำงานสาย จึงโดนเจ้านายตำหนิ แถมยังถูกพวก Agent หรือสายลับลึกลับไล่ล่า โดยที่ตนก็ไม่ทราบสาเหตุว่าทำไม แล้วจู่ๆ "มอร์เฟียส" ก็โผล่มาอย่างลึกลับทางโทรศัพท์ พยายามช่วยบอกทางให้นีโอหนีพ้น แต่สุดท้ายก็ถูกจับจนได้ นีโอจึงถูกนำตัวไปไต่สวน ซ้ำยังถูกฝังด้วย แมลงประหลาด หรือที่เรียกว่า "The Bug" (ซึ่งในเรื่องเป็นแมลงหุ่นยนต์ที่ Agent ใช้ฝังตัวผู้ต้องสงสัยไว้สำหรับเป็นตัวเชื่อมสัญญาณติดตามตัวได้ )...ในความโกลาหลนั้น พลันนีโอก็ตื่นขึ้นจากเตียง จึงโล่งอก เหตุการณ์ความซวยทั้งหมดนั้นแค่ฝันไปเอง...

- นีโอ ถูกฝัง The Bug ในร่าง -

...แต่แล้วไม่นานความงุนงงพิศวงอันเกี่ยวกับความฝัน-ความจริง ก็เกิดขึ้นกับนีโออีก นั้นคือหลังจากพบทรินิตี้อีกรอบ ทรินิตี้และพวกที่ติดตามมาด้วย (Switch และ Apoc) ได้ปฏิบัติการเอาตัว The Bug ออกมาจากตัวนีโอ!...เรื่องสายลับกับแมลงที่นีโอได้เจอในฝันก่อนหน้านั้น จึงไม่ใช่เพียงความฝัน! อย่างที่เข้าใจ แล้วนี่มันยังไงกันแน่!...มันเป็นปรากฏการณ์ ฝันซ้อนจริง จริงซ้อนฝัน อันสับสน...นีโอ งุนงงกับชีวิตหนักขึ้นไปอีก...ทำนองเดียวกับที่ จวงจื่อ ได้กล่าวไว้นั่นเอง..."เป็นการยากที่จะบอกได้ว่า ตนเองเป็นจวงจื่อที่ฝันไปว่าเป็นผีเสื้อตัวนั้น(จวงจื่อหลับฝัน) หรือว่าผีเสื้อตัวนั้นฝันไปว่ามันเป็นจวงจื่อ(ผีเสื้อหลับฝัน)"...*ขยายความให้เครียขึ้นได้ว่า...มันอาจจะเป็น ความฝันทั้งคู่! หรือ อาจเป็นจริงทั้งคู่! ก็ได้ เป็นการสลับร่างไปมาระหว่างสองร่าง ร่างผีเสื้อกับร่างของจวงจื่อ ผลัดกันจริง!? ผลัดกันฝัน!? ขึ้นอยู่กับว่าช่วงไหน(ผี้เสื้อ-จวงจื่อ)จะฝัน-จะจริงนานกว่ากัน

- Trinity, Switch, Apoc ตามลำดับ : ปฏิบัติการเอา The Bug ออกจากตัวนีโอ -

...ย้อนมองชีวิตจริงของคนเราแต่ละคน บ่อยครั้งที่เราก็นอนหลับฝันเช่นกัน เราจะพบว่าในฝันนั้นมันจริงมากส์ และแน่นอนว่าทุกครั้งที่เราฝัน จะไม่รู้ตัวเลยว่ากำลังฝันอยู่ จนเมื่อตื่นขึ้นมาถึงจะ อ๋อ แค่ฝันไปเอง แต่ที่น่าคิด จากกรณี นีโอ และ จวงจื่อ ก็คือเราจะมั่นใจได้อย่างไรว่า...เราได้ตื่นแล้วจริงๆ มันอันจะเป็นเพียงความฝันอีกชุด หรือ ฝันซ้อนฝัน! ฝันแล้วฝันอีก! หรือจะเป็น จริงซ้อนจริง!แบบที่จวงจื่อตั้งข้อสังเกต...ทำนองเดียวกับที่คำพูดของมอร์เฟียสคุยกับนีโอ กรณีความฝัน-ความจริง(พูดขณะระหว่างเริ่มเข้ากระบวนการปลดปลั๊กให้นีโอออกจากแคปซูลเครื่องจักร)...

Have you ever had a dream, Neo, that you were so sure was real?
What if you were unable to wake from that dream?
How would you know the difference between the dream world...
and the real world?
คุณเคยฝันใช่ไหมนีโอ ในฝันมันสมจริงมาก
แล้วถ้าคุณไม่ตื่นจากฝันล่ะ? คุณจะรู้ความแตกต่างได้อย่างไร ระหว่าง โลกแห่งความฝัน กับ โลกแห่งความจริง?

...............................................................................

* หมายเหตุ 1.0 : จวงจื่อ เป็นจอมปราชญ์จีน มีชีวิตเมื่อประมาณ 2,300 ปีที่ล่วงมา ตรงกับยุคจั้นกั๋ว หรือความหมายว่า ยุคสงคราม (475-221 ปีก่อนคริสต์ศักราช) ท่านเป็นปราชญ์ใหญ่ผู้รังสรรค์แนวคิดอมตะ ที่ถูกจัดอยู่ในสำนักคิดปรัชญาเต๋า เป็นปราชญ์รุ่นหลังเหลาจื่อผู้รจนาคัมภีร์เต้าเต๋อจิง (หรือเต๋าเต็กเก็ง) ได้รับการยกย่องเป็นหนึ่งในสามของจอมปราชญ์ผู้ยิ่งใหญ่ของสำนักคิดฝ่ายเต๋า โดยอีกท่านคือเลี่ยจื่อ จวงจื่อได้สืบทอดและพัฒนาต่อยอดแนวคิดของเหลาจื่อ

กลุ่มนักปราชญ์จีนโบราณนามอุโฆษล้วนครุ่นคิดแสวงหาคำตอบเดียวกัน นั่นคือมนุษย์ควรจะมีชีวิตอยู่อย่างไรในโลกอันสับสนวุ่นวายวุ่นวาย และชีวิตที่เต็มไปด้วยความทุกข์ยากนานาประการ นักปราชญ์จีนเกือบทุกท่านทั้งสำนักขงจื่อ มั่วจื่อ สำนักนิติธรรม ฯลฯ ให้คำตอบที่เป็นรูปธรรม ได้แก่ การสร้างกฎเกณฑ์แบบแผนที่มีประสิทธิภาพพ การปฏิรูประบบสังคมต่างๆ ฯลฯ แต่สำหรับจวงจื่อเสนอแนวคิดที่แตกต่างออกไป...

...ในการปลดปล่อยตัวเองสู่อิสระเสรีนั้น จวงจื่อมองว่าชีวิตมนุษย์นั้นเต็มไปด้วยการถูกควบคุมโดยพันธนาการอันมีที่มาจากกฎเกณฑ์-ระบบแบบแผน-พิธีรีตอง-ข้อผูกมัดอันล่อลวงในรูปแบบต่างๆ ฯลฯ และมนุษย์แต่ละคนนั่นเองจะต้องเป็นผู้กำหนดชีวิตตัวเองให้ลุถึงอิสรภาพให้ได้ โดยทำจิตใจให้สูงเหนือจากพันธนาการภายนอกเหล่านั้นเสีย แล้วดำเนินชีวิตเรียบง่ายไปตามครรลองธรรมชาติ...ซึ่งกฏเกณฑ์แบบแผนต่างๆที่พันธนาการควบคุมมนุษย์นั้น..ในภาพยนตร์ The Matrix ได้ใช้ระบบคอมพิวเตอร์ที่เรียกว่า "The Matrix" ตามชื่อหนังนั้นเอง เป็นตัวแทนในเชิงสัญลักษณ์ซ่อนนัยยะ หรือที่เรียกในภาษาภาพยนตร์ว่า "Symbolic" ...ดังตัวอย่างตอนหนึ่ง มอร์เฟียสอธิบายเกี่ยวกับ เมทริกซ์ ต่อนีโอ...

The Matrix is a computer-generated dream world...
...built to keep us under control...
เมทริกซ์ คือระบบคอมพิวเตอร์ที่สร้างโลกแห่งความฝัน...
...ถูกสร้างขึ้นมาเพื่อให้พวกเราตกอยู่ใต้การควบคุม-บงการ

The Matrix is a system,Neo. That system is our enemy.
เมทริกซ์คือระบบ,นีโอ ระบบ(กฏเกณฑ์-ข้อผูกมัดอันลวงหลอกต่างๆ)นั้นแหละ คือศัตรูของเรา

- ฉากมนุษย์มีสายท่อเสียบร่างระโยงระยางในแคปซูล แม้แต่ทารก...Symbolic สื่อนัยยะ มนุษย์ถูกพันธนาการผูกมัดตั้งแต่แรกเกิดเลยทีเดียว! -

* หมายเหตุ 2.0 : The Bug ...คำ "Bug" แปลทั่วไปตรงๆก็คือ แมลง แต่ตัวมันเองยังเป็นคำกริยาแปลว่า ติดตาม-ดักฟัง และคำ Bug ในทางคอมพิวเตอร์คือ ข้อบกพร่อง-ผิดพลาดของระบบโปรแกรม อีกต่างหาก จึงนับเป็นการเล่นคำอันหลักแหลม-ทำการบ้านมาเป็นอย่างดีของหนังเดอะเมทริกซ์ ในการใช้ตัวแมลงเป็น Symbolic ฝังในร่างนีโอ(สังเกต หุ่นยนต์ต่างๆในเรื่องก็มีลักษณะเข้าทำนองแมลงเช่นกัน) และในภาค 1 เมื่อทรินิตี้เอาหุ่นแมลงออกจากตัวนีโอได้แล้วก็พูดขึ้นว่า "You are bugged." คุณถูกติดตาม!